In het najaar van 2015 werd in Nijmegen een tijdelijk opvangkamp gebouwd: Heumensoord. En toen kwam ook de stad Nijmegen in beweging. Zo’n drieduizend vluchtelingen werden opgevangen. Dat aantal werd al snel geëvenaard door het aantal vrijwilligers. Die vrijwilligers deden wat ze konden: knutselen met kinderen, rondleidingen door de stad, taallessen, kledinginzamelingen, een bibliotheek opzetten, koffie schenken, muziekconcerten geven....

Heumensoord was een zegen voor de stad. Mensen die toch al sociaal bezig waren, kregen een impuls. Wie thuis zat te verpieteren, kreeg een nieuwe levensinvulling. Vrijwilligers kregen er allemaal tientallen nieuwe contacten bij. In de stad zinderde een positieve energie. Deze klus kunnen we klaren! En we waren trots op onze Nijmeegse gemeenschap.

Enkele leerlingen van basisgroep 1F van middelbare school Notre Dame des Anges, klasgenoten van Jacob op de foto bij de tekst 'Jacob blijft hier, Tina blijft ook!' © Paul Rapp

In beweging

In de afgelopen week herleefde de geest van vijf jaar geleden. Overal was het te zien en te voelen: #jacobblijfthier. De 13-jarige Jacob en zijn moeder Tina brengen de samenleving in beweging. Ze hebben hier geen verblijfsvergunning, maar wel hun thuis. Een petitie ter ondersteuning is al circa 170.000 keer ondertekend. Dat is een stad zo groot als Nijmegen die hen verwelkomt.

De stadsdichter van Nijmegen, Heidi Koren, schreef een gedicht. ‘Iemand moet het doen’, dichtte ze. In navolging van Remco Campert, die daarmee het begin van een beweging zo mooi beschreef.

De Immigratie en Naturalisa­tie­dienst is evenzeer gevangen door de regels die ze moet toepassen. Uitzonde­rin­gen zijn niet toegelaten. De regels zijn er voor iedereen

Iemand moet het doen. Zo eenvoudig is het. Dat begrijpen kinderen nog het best. De vrienden en klasgenoten van Jacob zijn samen met hun ouders gewoon begonnen. Op Instagram. De 20 volgers van de eerste dag groeiden in een dag uit tot 20.000 volgers. Mensen spraken zich uit. Ook veel bekende Nederlanders. De bekende DJ Fernando zei tot Jacob: ‘Jij voegt liefde toe aan de movement’. Iemand moet het doen.

Allemaal voelen we: dit mag niet gebeuren. Het mag niet gebeuren dat deze jongen en zijn moeder worden uitgezet naar een land waar ze nooit gewoond hebben. Hun halve familie woont in Nederland. Iemand moet het doen. De gemeenteraad verklaarde: ‘Nijmegen wil hun thuis blijven’.

Sommigen zwijgen, want als er een uitzondering wordt gemaakt, hoeveel anderen zullen dan nog volgen? Je kunt maar beter de regels volgen. Dat is pech voor Jacob en Tina, maar die regels zijn er niet voor niets.

Gevangen

Dit soort gedachten kunnen ons bekruipen. Als een verkeerd soort mantra houden ze ons gevangen. Dat hebben we in de afgelopen jaren ervaren met de Toeslagenaffaire. Verkeerd afgestemd. Mensen in de knel, maar we hebben het niet in de gaten gehad. Want regels zijn er immers niet voor niets, die kun je maar beter volgen. We zijn een goed georganiseerd land.

Jacob (links), Hente van As en moeder Tina. © Foto: Bert Beelen

Zo is het ook met Tina en Jacob. Zij zitten in de knel. En zij niet alleen. De Immigratie- en Naturalisatiedienst is evenzeer gevangen door de regels die ze moet toepassen. Uitzonderingen zijn niet toegelaten. De regels zijn er voor iedereen.

Maar de regels zijn niet redelijk voor iedereen. Sommige mensen raken bekneld. De uitzonderingen. Individuele mensen die zich in hun eenzame situatie maar het beste rustig kunnen houden. We zien ze niet. We hebben het niet in de gaten, maar de regels zijn er niet ten dienste van iedereen.

Menselijkheid

Deze mensen hebben geen gezicht. Jacob en Tina geven hen een gezicht. Al langer klinkt een roep om meer menselijkheid in ons georganiseerde systeem. Regels zijn oké als ze met redelijkheid worden toegepast. Nú hebben we het te vaak meegemaakt dat regels onze samenleving klemzetten. Voor de meesten van ons niet erg, maar voor de uitzonderingen, die ook wij allemaal kunnen zijn, is het een ramp. 

Zulke regels willen we niet meer. Het kan anders en beter. We willen geen regels die ons ongelukkig maken. Die ons leven kapot maken. Kristie Rongen (die ‘ik stop u even’ tot Rutte zei) werd in de Toeslagenaffaire een gezicht als slachtoffer van een hardvochtige Belastingdienst. Jacob en Tina zijn het gezicht van mensen die in Nederland bekneld raken in de erkenning als vluchteling.

Achter hen staan andere vluchtelingen die nog geen gezicht hebben. Er zijn er meer die volgen. Maar dit is de kans om meer menselijkheid te brengen in onze regels. We willen een humane overheid. Een overheid die er voor mensen is. Regels zijn er niet voor niets. Ze zijn er voor mensen. Voor alle mensen. Als dat niet zo is, dan moeten er andere regels komen. Iemand moet het doen. Denkend aan de opvang van vluchtelingen zo’n vijf jaar geleden, gaat ons dat lukken. We kunnen het.

Corné van Iersel, inwoner van Nijmegen.